«برجام» به زبان ساده
بررسی سند 159 صفحه‌ای برجام (JCPOA) نشان می‌دهد اعضای 1+5 در ازای محدودیت های 8، 10 و 15 ساله و نظارت‌های 20، 25 ساله و دائمی داوطلبانه که ایران در برنامه هسته‌ای خود می‌پذیرد، بناست بخشی از تحریم‌ها علیه کشورمان را رفع نمایند. در این مقطع، مهم‌ترین پرسشی که به نظر می‌رسد برای افکار عمومی در ایران مطرح است، چگونگی و زمان بندی رفع تحریم‌ها در توافق جامع باشد. یادداشت حاضر می‌کوشد با تدقیق در برجام، به این سوالات پاسخ دهد.
اجرای توافق هسته‌ای در سند برجام در حقیقت شامل 5 مرحله است: 1- جمع بندی(Finalization)؛ در واقع روز سه شنبه 23 تیرماه بود
2-پذیرش (Adoption) یک بازه زمانی 90 روزه پس از صدور قطعنامه شورای امنیت به عنوان مرحله «پذیرش» در نظر گرفته شده است که بناست در این مدت، کنگره در آمریکا توافق را بازبینی کرده و نظر خود را درباره رد یا پذیرش آن اعلام نماید. در ایران نیز، شورای عالی امنیت ملی ایران به عنوان متولی پرونده هسته‌ای، جمع بندی را مورد بازبینی قرار خواهد داد. مجلس شورای اسلامی هم می تواند تطبیق توافق با «طرح الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای» را که دوم تیرماه به تصویب رساند بررسی و اعلام نظر کند.
3- اجرا (Implementation)؛پس از روز پذیرش،ایران تعهدات 11 بندی مندرج در برجام از جمله موارد زیر را باید انجام دهد: تعطیلی مرکز تحقیقات اراک، تخریب و بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک، کاهش ظرفیت غنی سازی، محدود کردن برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژها طبق برجام، توقف غنی‌سازی در فردو و خارج کردن مواد از آن و حفظ 1044 سانتریفیوژ بدون غنی سازی، کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده به 300 کیلوگرم از حدود 10 تن، حفظ سقف 500 سانتریفیوژ IR-1 در انبارهای تحت نظارت آژانس و معدوم ساختن باقی سانتریفیوژها (ایران حدود 19 هزار سانتریفیوژ IR-1 دارد)، شروع به اجرای موقت پروتکل الحاقی و اجرای کامل کد اصلاحی 3.1 و... در صورتی که گزارش آژانس درباره مسائل فیمابین - که حداکثر تا 24 آذر باید آماده شود- مثبت باشد، هر زمان که ایران تعهدات 11 بندی خود را به اتمام رساند و انجام آنها توسط آژانس تائید شد، «روز اجرا» یعنی روز لغو و تعلیق بخشی از تحریم های برجام فرا خواهد رسید.
4- انتقال (Transition)؛ 8 سال پس از «روز پذیرش»، یا زمانی که مدیر کل آژانس گزارشی را منتشر کرده و اعلام کند به این نتیجه رسیده است استفاده از مواد هسته ای در ایران در فعالیت های صلح آمیز باقی مانده است(هر کدام از این دو رویداد زودتر اتفاق بیفتد) «مرحله انتقال» فرا خواهد رسید. در «روز انتقال»، ایران پروتکل الحاقی را تصویب خواهد کرد(تصویب(ratify) با پذیرش(apply) متفاوت است). اتحادیه اروپا باقی افراد و نهادهای مندرج در برجام را از لیست تحریم خارج کرده و تحریم های باقی مانده را نیز لغو خواهد کرد. آمریکا نیز افراد باقیمانده در ضمیمه 2 برجام را که در روز اجرا از لیست خارج نکرده بود،
5-پایان اعتبار قطعنامه شورای امنیت(UNSCR Termination). 10 سال بعد از روز پذیرش، «تاریخ انقضای» قطعنامه شورای امنیت فرا رسیده و آن دسته از تحریم‌هایی که در قطعنامه بعد از روز جمع بندی، حفظ شده بودند(عمدتا تسلیحاتی) لغو خواهند شددراین روز است که درصورت سیر طبیعی وبدون اشکال اجرای برجام،پرونده هسته ای ایران ازفصل هفتم منشور ملل متحد ودستورکار شورای امنیت سازمان ملل خارج خواهد شد.
