عدم دستیابی مذاکرهکنندگان ایرانی و 1+5 به توافق جامع/ «تفاهم سیاسی» عبارت جدیدی که برای «تمدید توافقنامه ژنو» وضع شد
«تفاهم سیاسی» ظاهرا عنوانی است که طرفین پس از آخرین دور مذاکرات سه جانبه ظریف – اشتون – کری برای راهکار برون رفت از بن بست موجود در مذاکرات انتخاب کردهاند، عنوانی که به عبارتی بمعنای تمدید توافقنامه فعلی ژنو البته بدون مواهب آن برای ایران بوده و یا نهایتا تغییر چند بند کلی از توافق فعلی ژنو را به دنبال خواهد داشت.
آنچنان که دیپلماتهای ایرانی پس از آخرین دیدار ظریف و کری بصورت غیر رسمی به خبرنگاران اعلام کردهاند، دو طرف بر سر آنچه که یک «تفاهم سیاسی» خوانده شده مشغول بحث و مذاکره هستند، عنوانی که با توجه به اظهارات پیشین دیپلماتهای ایرانی بیشتر به نظر میرسد یک «واژه سازی» برای فرار از تمدید توافق فعلی ژنو باشد.
دیپلماتهای ایرانی در نخستین ساعات امروز و پس از یک رکود طولانی در گفتگوها با 1+5 به رسانهها اعلام کرده بودند: امکان دست یافتن به توافق جامع و کامل، با توجه به محدودیت زمان و حجم زیاد جزئیات و ضمایم توافق احتمالی بعید بوده تلاش بر این است که طرفین بر روی کلیاتی که اصول توافق را شامل میشود به تفاهم برسند.
اما نکته مهم آنجاست که روز سوم آذر مهلتی که در توافقنامه ژنو در نظر گرفته شده بود، عملا به پایان خواهد رسید و به لحاظ حقوقی لازم است تا گام نهایی این توافق به اجرا در بیاید، گامی که به گفته دیپلماتهای ایرانی و البته منابع غربی به دلیل شکاف عمیق موجود میان طرفین، عملا رسیدن به مفاد آن تا سوم آذر غیر ممکن شده است.
در بند مربوط به گام نهایی توافقنامه ژنو پیرامون مهلت زمان اجرای گام نهایی اینگونه آمده است که :
گام نهایی راه‌حل جامع، که طرفها قصد دارند تا مذاکره و آغاز اجرای آن کمتر از یکسال پس از پذیرش این سند، نهایی شود عبارت است از:
این در حالی است که به نظر میرسد طرفین برای جلوگیری از اعلام شکست مذاکرات و باز ماندن باب گفتگو، به سمت تمدید غیررسمی این مذاکرات، البته در قالب اصطلاح «تفاهم سیاسی» روی آوردهاند.
بر این اساس و در صورت عدم حضور لاوروف در وین، از یک یادداشت غیر رسمی (non paper) یا به اصطلاح آقای عراقچی (توافق شفاهی) آنهم بدون امضاء طرفین با عنوان تفاهم سیاسی پرده برداری خواهد شد که به عبارت فنی، یک تنفس در مذاکرات و نگهداشتن زمان در حالت فعلی خواهد بود بر اساس آن هیأت‌ها بعد از مدت زمانی کوتاه مجددا برای بحث بر روی جزئیات و متن توافق جامع به میز مذاکره باز می‌گردند.
اما به نظر میرسد در صورت توافق همه طرفها و حضور همه وزرای خارجه در وین، طرفین به توافق بر سر متنی خواهند رسید که میتواند شامل تکرار همان بندهای کلی توافقنامه ژنو باشد تا بوسیله آن نقص حقوقی پایان مذاکرات حل شده و البته طرفین ملزم شوند تا راه رفته در یکسال گذشته را به عقب باز نگردند و عملا فرصت را برای مذاکرات و گفتگوهای بیشتر باز هم فراهم کنند.
اما در هر دو صورت قطعا طرف ایرانی که بواسطه توافقنامه ژنو تن به توقف همه فعالیتهای هستهای خود داده است، متضرر این توافق خواهد بود، چرا که بدون آنکه آوردهای داشته باشد، مجبور به ادامه این روند خواهد بود و طرف غربی نیز بدون آنکه نیاز باشد امتیاز خاصی به ایران بدهد، همچون یکسال گذشته نظارهگر عملکرد ایران در توقف فعالیتهای هستهای خود است.
به نظر میرسد عدم دستیابی به یک توافق جامع پس از یکسال مذاکره و البته اعتمادسازی یکطرفه طرف ایرانی، موجب شده است تا طرفین عملا سمت تمدید غیر رسمی توافق پیشین در قالب یک توافقنامه کلی جدید پیش بروند، توافقی که توقف برنامه هستهای ایران را بدون هزینه کردی خاص از سوی امریکا منجر شده است. آنچنان که ساعاتی پیش اوباما در گفتگوی با شبکه «ای بی سی» گفت: «خبر خوب این است که توافق موقتی که ما وارد آن شدیم، به طور قطع پیشروی برنامه هستهای ایران را متوقف کرده؛ بنابراین یک توافق موفق بوده است.»